Belgesel düğün fotoğrafçılığı nedir, NE DEĞİLDİR?

ÖZET: Bu yazıda belgesel düğün fotoğrafçılığını örnekleriyle tanımlıyor, ve bir düğün fotoğrafçısının “belgeselci” olup olmadığını nasıl anlayacağınızı anlatıyorum. Eğer detaylı bir tanım okumak yerine, sizin düğününüzü fotoğraflayacak bir belgesel düğün fotoğrafçısı arıyorsanız, çalışmalarım hakkında bilgi almak ve müsaitliğimi öğrenmek için şu sayfayı kullanabilirsiniz.

Belgesel düğün fotoğrafçılığı nedir diye internette arama yaptığımızda bol miktarda tanım görüyoruz. Ancak bunları incelediğimizde, genelde muğlak, çoğunlukla konudan uzaklaşan, hatta bazen yanlış yönlendirebilen içeriklerle karşılaşıyoruz.

Uluslararası Wedding Photojournalist Association’a Türkiye’den en uzun süredir üyeliği bulunan belgesel düğün fotoğrafçısı olarak, bu kavramın ne anlama geldiğini bir de ben anlatmak istedim.

Belgesel düğün fotoğrafçılığı NE DEĞİLDİR?

İlk olarak belirtmek isterim ki, “belgesel düğün fotoğrafları” ve “düğün hikayesi” aynı şey demek değildir.

Doğru, her ikisi de düğün gününü baştan sona fotoğraflarla anlatmaya çalışıyor. Ancak bir çok fotoğrafçı, düğünün hikayesini anlatırken belgesel yerine fine-art yaklaşım kullanmayı, bazıları da da kurgusal bir hikaye oluşturmayı tercih edebiliyor. Bunun bir doğrusu ya da yanlışı yok, fotoğrafçının benimsediği tarza göre değişiyor.

Ancak genel olarak baktığımızda, belgesel düğün fotoğrafçılığı, düğünün hikayesini en doğal ve gerçekçi şekilde anlatmak için ideal yaklaşım olarak dikkat çekiyor. Daha önce yayımladığım düğün fotoğrafçısı seçme rehberinde de, hikaye ve belgesel kavramı hem birbirinden ayırırken, hem de birbirinin alternatifi gibi algılanmamasına özen gösterdiğimi farketmişsinizdir.

İkincisi, düğün belgeseli, gelinin makyaj sırasında objektife bakarak gülümsediği, kameraya el salladığı fotoğrafı çekmek demek değildir. Hele gelinin gözüne çekilen rimele zoom’lamak hiç değildir.

Çünkü bu fotoğraflar, ne gelin ne de düğün hakkında bir şey anlatıyorlar. İki farklı düğünde çekilmiş rimel fotoğrafı arasında ayrıştırıcı bir öğe bulabiliyor musunuz mesela? Hangi kirpiğin hangi geline ait olduğunu söylemek bile zor olmuyor mu?

Açıkçası ben bu tür fotoğrafları düğün fotoğrafından çok, bir kozmetik markasının reklam fotoğrafları gibi görüyorum. Kameraya el sallayan gelin ise, bu aksiyonu açıkça fotoğraf odaklı yaptığından, belgeselin anlamı ile çelişiyor.

Ve elbette, belgesel düğün fotoğrafçılığı, çift ile sadece fotoğraf çekimi için bir mekana gitmek ve orada gelin ve damadın fotoğraflarını çekmek demek değildir.

Bu tür fotoğraflar çiftin, düğün günündeki diğer aktivitelerine ara verip, bilinçli olarak fotoğrafçıya poz vermesi ile elde ediliyor. Çiftin ve fotoğrafçının sadece fotoğraf çektirmek amacıyla düğün ile ilgisi olmayan bir mekana gitmesi ve orada poz vermesi belgesel olarak değerlendirilmiyor.

Peki, nedir belgesel düğün fotoğrafçılığı?

Belgesel düğün fotoğrafçılığı, en basit şekilde, düğün günü boyunca yaşanan olayların, çifte müdahale edilmeden fotoğraflanması olarak tarif ediliyor. Bu kadarını hepimiz biliyoruz, ancak internette belgesel sıfatıyla yayınlanan bazı düğün fotoğraflarına bakınca, bu tanımı biraz daha açmakta fayda görüyorum.

Belgesel sıfatını hak eden düğün fotoğrafları, sadece kahkaha atan bir gelini göstermekle yetinmiyor. O kahkahanın neye ve kime tepki olarak atıldığını da dahil ederek fotoğrafa bir anlam kazandırıyor. Bu yönüyle belgesel düğün fotoğrafı, yurt dışında “candid” diye bilinen habersiz çekilen düğün fotoğraflarından da farklılaşıyor.

Örnek olarak, duygulanıp göz yaşı döken bir gelinin yüzüne zoom’lanarak çekilmiş fotoğraf, sadece kameraya bakmadı diye “belgesel” olarak sınıflandırılamıyor. Bu tür bir fotoğrafa “candid” ya da “habersiz fotoğraf” demek daha doğru.

Ancak eğer fotoğraf, gelinin ağlarken bir aracın içinde olduğunu, ve dışarıdaki annesinin kendisine el salladığını da gösteriyorsa, o zaman gelinin neden ağladığı anlaşılmaya başlanıyor, hikaye tamamlanıyor. Fotoğraf ancak buna benzer bir hikaye ve anlam içerdiğinde “belgesel” olarak tanımlanıyor.

Belgesel düğün fotoğraflarının, düğün gününde yaşanan ve bir belirleyiciliği olan anları, gerçekliğini bozmadan, ve mekan ve anlam da içerecek şekilde sergilemesi gerekiyor. Ve elbette, bütün bunları yaparken, bir de fotoğrafın güzel görünmesi gerekiyor.

Burada belirleyici anlardan bahsederken kastedilen, duvağın takılması, evden çıkış, ya da ilk dans gibi klişelerden çok daha fazlası. Bu fotoğraflar da çekiliyor elbette. Ama aslına bakarsanız, bu tür anlar neredeyse her düğünde yaşandığı için kendi başlarına bir belirleyicilik taşımıyor.

Ama duvak takıldıktan sonra coşkuyla kaldırılan kadehler, ya da evden çıkarken sımsıkı bir kucaklaşma sırasında akan göz yaşı, o düğün ve o çift hakkında diğerlerinden farklı ve duygu yüklü bir hikaye anlatıyor. İşte belgesel düğün fotoğrafçısı, bu belirleyici farklara ve yoğun duygulara odaklanıyor.

Yani, düğün günü boyunca bağlam gözetmeksizin, gördüğümüz her gülüşün, her detayın fotoğrafını çekince belgesel düğün fotoğrafı çekmiş olmuyoruz. Günümüzde saf belgesel düğün fotoğrafçılığının temsilcilerinden Tyler Wirken, düğündeki her detayın fotoğrafını çekmeyi, biraz da espri katarak “olay yeri fotoğrafçılığı” olarak tanımlıyor. Ben de gelinin habersiz çekilen ve bağlamdan kopuk olan doğal fotoğraflarına “paparazzi fotoğrafları” diyorum.

Oysa belgesel düğün fotoğrafçılığında, fotoğraf seçerken seçici olmak, olan biteni sürekli gözlemlemek, dinlemek, olacakları öngörebilmek, kendinizi doğru zamanda doğru yerde konumlamak, ve bunların dışında sürprizlere de hızlı tepki verebilmek gerekiyor.

Bu şekilde bakıldığında belgesel düğün fotoğrafçılığının temellerinde, biraz geleneksel foto-muhabirliğin, biraz da sokak fotoğrafçılığının yattığını söyleyebiliriz. Dünyaya “wedding photojournalism” terimini ilk kullanan Denis Reggie, belgesel düğün fotoğrafçısı olmadan önce spor fotoğrafçısıydı mesela. Günümüzün başarılı belgesel düğün fotoğrafçılarından İngiliz Paul Rogers, zamanında The Times fotoğrafçısı olarak savaş bölgelerinde fotoğraf çekmişti.

Tüm dünyadan belgesel düğün fotoğrafçılığının en iyi örneklerini, benim de üyesi olduğum Wedding Photojournalist Association, Fearless Photographers ve This Is Reportage gibi toplulukların web sitelerinde izleyebilirsiniz.

Belgesel kuralları düğün fotoğrafçılığında ne kadar uygulanabilir?

“Düğün” kelimesini çıkarıp da sadece belgesel fotoğrafçılık deyince aklınıza ne geliyor? Vahşi hayvanları doğal ortamlarındaki fotoğrafları, ya da savaş fotoğrafları? Bu tür fotoğrafçılar, gerek fotoğrafı çektikten sonra, gerekse çekim sırasında, olası kusurları gizlemek amacıyla herhangi bir manipülasyon yapmıyorlar. Sahnede bir şeylerin yerini değiştirmiyor, kadraja girmiş bir çöpü dijital manipülasyonla temizlemiyorlar.

Peki bu yaklaşım düğün fotoğrafçılığı için ne kadar kabul edilebilir? Bir belgesel düğün fotoğrafçısı, bu tür uygulamaları düğün gününe ne kadar taşıyabilir.

Farklı fotoğrafçılar belgesel kurallarına farklı derecelerde sadık kalıyor. Dünyanın tanınmış belgesel düğün fotoğrafçılarından bazıları, düğünler için belgeselin kurallarını biraz esnetebiliyor. Mesela gelin odasında yatağın üzerine saçılmış çantaları ve poşetleri ortadan kaldırıyor, arkadaki çöp kovasını kenara çekebiliyorlar. Bazıları o kadar bile müdahalede bulunmuyor, belgeselin kurallarını koyu bir şekilde savunuyorlar.

Benim kişisel görüşüm, geline fazla belli etmeden ortalığı biraz toparlamak yönünde. Çünkü gelinin arkadaşlarının yatağın üzerine attığı poşetler, ya da makyözün odanın ortasında bıraktığı malzeme çantası, sahneyi fazla dağıtıyor. Bunlar geline ait olmadığı için, ortalıktan kaldırmakta sakınca görmüyorum. Toparlamadığım dağınıklığı ise ya kadraj dışında bırakıyor, ya da aksine, fotoğrafa anlam katacak şekilde kadraja dahil ediyorum.

Ama bence, fotoğrafta görünsün diye gelinliği duvara astığım an, belgesel düğün fotoğrafçısı olmaktan çıkıp fine-art’ın sınırlarına girmeye başlamış oluyorum. (Elbette fine-art düğün fotoğrafçılığı, gelinliği duvara asmaktan çok daha fazlası, ve ben bir fine-art fotoğrafçı olduğumu iddia edemem) Eğer çift gelinliği duvara asmışsa elbette kadraja dahil etmeye gayret ediyorum, ama hiç akıllarında yokken ben asmıyorum, ya da asmalarını teklif etmiyorum.

Aynı şekilde, fotoğrafçı eğer geline makyajını pencerenin önünde yapmasını söylerse, gelin birilerinin fotoğraf çektiğini aklından çıkartamıyor ve davranışlarına gereğinden fazla dikkat etmeye başlıyor. Gelinler de tıpkı hepimiz gibi, fotoğraf çekildiği hatırlatıldığı anda doğal davranmayı bırakıyor, ve bu da fotoğraflara yansıyor. Bu sebeplerle ben, bu tür müdahalelerde bulunmaktan kaçınıyorum.

Belgesel düğün fotoğrafçılığında hiç pozlu fotoğraf çekilmez mi?

Her ne kadar yaklaşım belgesel de olsa, konunun bir düğün olduğu unutmamak gerekiyor. Bu yüzden, belgesel düğün fotoğrafçıları da günün küçük bir kısmında belgesel yaklaşımın dışına çıkarak, dış çekim ve aile fotoğraflarına da zaman ayırıyor. Hatta dekorasyon ve süslemelerin de bazı fotoğraflarını çekiyor.

Ancak bir belgesel düğün fotoğrafçısı, bu tür fotoğrafların çekimine uzun saatler ayırmak yerine gerçek anları yakalamayı tercih ediyor. Belgesel fotoğrafçı için aslolan, fotoğrafların bir anlam içermesi, bir hikaye anlatması, ve bu hikayenin de o günün gerçekliğini yansıtması. Bu fotoğrafların odağında insan ve insanın doğal duyguları oluyor. Belgesel yaklaşımı tercih eden çiftler de, poz vererek çekilmiş yüzlerce fotoğrafa ihtiyaçları olmadığını düşünüyor. Sadece olması gerektiği kadar poz verip, günün geri kalanının keyfine varıyorlar.

Ayrıca, daha önce bahsettiğim sebeplerle, bir belgesel düğün fotoğrafçısı, pozlu fotoğraflar için çifti düğün ile ilgisi olmayan mekanlara götürmüyor. Pozlu fotoğraflar, düğün gününün geçtiği mekanlarda ya da yakınlarında gerçekleştiriliyor. Böylece dış çekim fotoğrafları bile düğün gününün gerçeklerinden fazla uzaklaşmamış oluyor.

Elbette buna ek olarak, düğünden farklı bir tarihte ayrı bir dış çekim seansı yapan belgesel düğün fotoğrafçılarının sayısı da az değil.

Bir fotoğrafçının belgesel düğün fotoğrafçısı olduğunu nasıl anlarsınız?

Fotoğrafçılar arasında bile belgesel düğün fotoğrafçılığının ne olduğu tam olarak anlaşılamıyorken, ilk kez evlenen çiftlerin bunun ayrımına varabilmeleri çok güç. Durum böyle olunca, bir fotoğrafçının kendisini “belgesel düğün fotoğrafçısı” olarak tanımlamasının önünde bir engel kalmıyor.

Ancak bir düğün fotoğrafçısının belgesel yaklaşıma sahip olduğunu, bazı işaretlere dikkat ederek anlamak mümkün.

En büyük ipucu, fotoğrafçının web sitesindeki galerisinde, ya da blog’unda paylaştığı düğün hikayelerinde yatıyor. Portfolyosunda ve blog’unda paylaştığı düğün hikayelerinde gerçek “an” fotoğrafları çoğunluktaysa, fotoğrafçının yaklaşımını belgesel olarak tanımlayabilirsiniz.

Yani fotoğrafçının portfolyosundaki poz verilerek çekilmiş olan, ya da çiftin objektife baktığı fotoğrafların sayısını toplayın, üzerine dekorasyon ve aksesuar fotoğraflarını da ekleyin. Bu toplam, portfolyodaki gerçek ve doğal an fotoğraflarından daha az ise, muhtemelen bir belgesel fotoğrafçıya bakıyorsunuz.

Hele de bu gerçek “an” fotoğraflarına baktığınızda sanki siz de oradaymışsınız gibi hissediyor, kadrajdaki insanların hislerini kendi içinizde duyumsayabiliyorsanız, bu da oldukça güçlü bir işaret.

Öte yandan, portolyo sadece pozlu fotoğraflardan oluşuyorsa, ya da pozlu olmayan fotoğrafların bile çoğunda çift objektife bakıyor ve hatta kameraya el sallıyorsa, fotoğrafçının çok da belgesel yaklaşıma sahip olduğu söylenemez.

Aksine an fotoğraflarındaki insanların, nasıl olup da burunlarının dibindeki kameranın bile farkında olmadıkları sizi şaşırtıyorsa, o fotoğrafçıyı da belgesel fotoğrafçı kategorisine koyabilirsiniz.

Sadece en meraklıları için, belgesel düğün fotoğrafçılığının özü

Belgesel düğün fotoğrafçılığı, yurt dışında “wedding photojournalism”, “documentary wedding photography”, ya da “reportage wedding photography” gibi isimlerle anılıyor. Bu terimlerde kullanılan kelimelerin anlamlarını düşünmek, belgesel düğün fotoğrafçılığının özünü anlamamıza yardımcı oluyor.

Öncelikle fotojurnalizmin, haber niteliği taşıyabilecek anlık olayların fotoğraflarla belgelenmesi anlamına geldiğini hatırlayalım.

Belgesel fotoğrafı ise Wikipedia, tarihi ya da belirleyici bir anın ya da günlük yaşamın fotoğraflarla tarihe kaydedilmesi olarak tanımlıyor.

Her ikisinin ortak özelliği, izleyiciyi yanlış yönlendirmeyen, gerçekleri tarafsız bir gözle anlatan fotoğraflar üretmeleri. Her ikisinin de odağında objeler ve pozlardan çok, insanlar ve olaylar var. Her ikisinde de fotoğrafçı, fotoğrafı çekilen kişiyi bir poza ya da aksiyona yönlendirmiyor, zaten gerçekleşmekte olan bir aksiyonu fotoğraflıyor.

İkisi arasında bazı farklar da var elbette. Fotojurnalizmin amacı, haber niteliği taşıyan fotoğrafların bir an önce izleyiciye servis edilip tüketilmesi iken, belgesel fotoğraflar daha detaylı bir analiz ve derinlemesine içerik ile, hikayeyi hem bugüne hem de gelecek kuşaklara aktarmayı hedefliyor.

Kelimelerin anlamlarını ve özelliklerini düşündüğümüzde, belgesel düğün fotoğrafın nasıl olması gerektiğini anlamakla kalmıyor, çiftin uzun yıllar saklamak istediği düğün anılarını yakalamak için ideal seçim olduğunu da farkediyoruz.

Zaten düğün fotoğraflarının da amacı, o günün anısını uzun yıllar boyunca canlı tutmak değil mi?